Ölçek Geliştirme Nedir?

Ölçek geliştirme çalışması istatistiksel bir çalışmada en önemli aşamalardan biridir. Süreç içerisinde pek çok kontrolün yapılması, pek çok kriterin yerine getirilmesi ve pek çok kez başa dönülüp yapılan işlemlerin gözden geçirilmesi gerekir. Buradan da anlaşılacağı üzere ölçek geliştirme aşamaları oldukça karmaşık olabilmektedir.

Ölçek geliştirirken öncelikle olarak ölçeğin geçerli ve güvenilir olmasına önem verilir. Çünkü bütün diğer teknik işlemler doğru yapılsa dahi ölçek yüksek bir güvenirlik sunmadığı sürece kullanılabilirliği de olmayacaktır. Bu kapsamda ölçek geliştirme aşamaları ölçme biçiminin belirlenmesi ve madde havuzunun oluşturulması ile başlar. Ölçme biçimi dediğimizde akla ilk gelen çoğu zaman likert tiptir. Ancak örneğin eğitimde ölçeklerin geliştirilmesi söz konusu olduğunda tutum ölçeklerinde likert tipin yanı sıra Thurstone, Guttman, Osgood gibi pek çok farklı ölçek de seçenekler arasında yer alır. Ölçülmek istenen unsura göre doğru ölçek tipinin seçilmesi çok önemlidir.

Maddelerin Oluşturulması

Ölçek tipi belirlendikten sonra madde havuzunun oluşturulması gerekir. Sorular oluşturulurken dikkat edilmesi gereken en önemli unsur her bir maddenin farklı yorumlaya mümkün olduğu kadar kapalı olması, herkes tarafından aynı şekilde anlaşılmasıdır. Örneğin, gelir seviyesinin sorgulandığı bir soruda yanıtların “düşük”, “orta”, “yüksek” olması buna en güzel örneklerden biridir. Aylık 5.000 TL geliri bir kişi yüksek gelir seviyesi olarak tanımlarken başka bir kişi orta seviye olarak tanımlayabilir. Bu nedenle böyle bir bilgi elde etmek istenildiğinde anketi yapan kişiye bir gelir aralığı sunulması (“2500 TL-3500 TL arası” gibi) daha doğru bir yaklaşım olur.

Ölçek geliştirme çalışmasında soru hazırlama hatalarından bir diğeri de tek bir soruda birden fazla yargı bulunmasıdır. Örneğin “İş verenimin adil ve destekleyici olduğunu düşünüyorum” tarzı bir soru bu nedenle güvenilirliği düşürebilecek bir sorudur. İş vereninin adil olduğunu ancak destekleyici olmadığını düşünen bir kişi için uygun cevap bulunmayacaktır. Bu nedenle birden fazla yargı içeren soruların bölünmesi daha sağlıklı sonuçlar elde edilmesini sağlayacaktır.

Elbette maddelerin belirlenmesi ölçek geliştirmenin yalnızca başlangıç aşamasıdır. Doğru madde havuzu oluşturulduktan sonra yapısal eşitlik modellemesi, faktör analizi ve geçerlilik analizleri gibi diğer aşamalar bulunmaktadır. Tezlerde uygulanan istatistiksel uygulamalar arasında ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan bu yöntemler belki de en tecrübe gerektiren istatistiksel tekniklerdir. Örneğin bir faktör çalışmasında çoğu zaman beklenen mükemmel kümelenme gözlemlenmez ve doğru faktör ayrımının yapılması istatistikçinin yetkinliğine doğrudan bağlıdır.

Ölçek geliştirme konusunda destek almak istiyorsanız bize ulaşabilirsiniz.