Ön Test-Son Test

Ön test-son test pek çok çalışmada tercih edilen araştırma modellerinden biridir. SPSS ön test-son test analizlerini gerçekleştirmek için oldukça elverişli bir programdır. Öncelikle şunu belirmemiz gerekir ki bazı kaynaklarda ilk test-son test, ilk test-izlem test olarak da karşılaşabilirsiniz. Bütün bu tanımları aynı yöntemi ifade etmek için kullanabiliriz. Temelde, bir gruba bir ölçek, test vb. uygularız ve ardından etkisi test edilecek olan işlemi uygularız ve en son bir test daha uygularız. Ardından ilk yapılan ölçümler ile son yapılan ölçümler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığını inceleriz. Birer kontrol grubu ve deney grubu oluşturarak sonuçları zaman içerisinde meydana gelebilecek değişikliklerden kaynaklanabilecek hatalardan arındırmayı hedefleyebiliriz.

Ön Test-Son Test Yaparken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Her çalışmayı, araştırmacı ihtiyaçlarına ve eldeki araçlara göre şekillendirir. Ancak bazı ufak değişiklikler ile analizlerden daha yüksek verim alabiliriz. Örneğin, ön test ve son test yaparken kontrol grubu olmazsa olmaz değildir. Bir kontrol grubu olmadan da analiz yapabiliriz. Ancak kontrol grubu kullanmanın analizlerde pek çok faydasını görmemiz mümkündür. Peki kontrol grubu nedir ve ne işe yarar?

Örnek üzerinden ilerlersek, kimya dersinde deney uygulamalarının öğrencilerin ders notlarına klasik ders işleme metoduna göre daha olumlu bir etkisi olup olmadığını değerlendirmek istediğimizi varsayalım.  Bunun için öncelikle bir kontrol grubu, bir de deney grubu oluştururuz. İki grup oluştururuz ve rastgele bir grubu kontrol diğerini deney grubu olarak atarız. Bu örnekte bu gruplardan her birini bir sınıf olarak belirleyebiliriz. Öncelikle iki gruba da kimya testi ya da ders başarısını ölçmeye yönelik bir test uygularız. Ardından kontrol grubu için ekstra bir uygulama yapmayız. Öğretmenden normalde uygulanan ders işleme metodunu kullanılmasını isteriz. Deney grubuna ise deneylerle desteklenerek ders anlatımı yaparız. Deneyin sonunda her iki grup birer kimya testine daha girer. Ardından hem kontrol grubunun, hem de deney grubunun ön test-son test sonuçlarını kıyaslarız.

Kontrol ve Deney Grubu Belirlerken Neye Dikkat Etmeliyiz?

Kontrol ve deney gruplarının temel amacı bir işlemin/uygulamanın etkisinin varlığını ya da yokluğunu ortaya koymaktır. Bu nedenle en önemli unsur bu iki grubun birbirine eş olmasıdır. Bu nedenle iki grubun ilk test sonuçları arasında istatistiksel fark olmaması önemlidir. Yani, iki grubun da başlangıçta benzer özelliklere sahip olması gerekir. Örneğin ders notuna ilişkin yapılan bir çalışmada deney grubundaki öğrencilerin ilk notları zaten 90 ve üzeri ise bu karşın kontrol grubu daha homojen bir dağılım gösteriyorsa sonuçlar yanıltıcı olur. Deney grubundaki not ortalaması artışı anlamlı çıkmazken kontrol grubunda hatalı pozitif sonuç alabiliriz.

Diğer bir önemli unsur cinsiyet gibi bir demografik değişken de kullanılacaksa grupların eşit sayıda olmasına dikkat etmeliyiz.  Çok yüksek örneklem sayılarında büyük bir problem olmasa da 20-30 kişi gibi küçük örneklemlerde bu tarz değişkenlerin eşit sayıda olması önemlidir.

Kontrol Gruplu Ön Test-Son Test Nasıl Yorumlanır?

Elimizde hem kontrol hem de deney grubu için ön test ve son test sonuçları olduğunda bunları değerlendirmek aslında çok zor değildir. Burada karşımıza birkaç farklı senaryo çıkar.

1. Ne kontrol grubu ne de deney grubunun ön test-son test sonuçları arasında fark olmaması
2. Kontrol grubu ön test-son test sonuçları arasında fark yokken deney grubunda anlamlı fark olması
3. Kontrol grubu ön test-son test sonuçları arasında anlamlı fark varken, deney grubunda fark olmaması
4. Hem kontrol hem deney grubunun ön test-son test sonuçları arasında fark olması

1 numaralı durumu ele alırsak, kontrol grubunda normalde aldıkları eğitimden farklı bir eğitim verilmediği için değişiklik olmaması normal, beklenen ve istenen bir sonuçtur.  Deney grubunda ise farklı bir uygulamaya rağmen ders notları değişmemiştir. Bu durumda yapılan uygulama etkisizdir. Yani kimya dersinde deney yapmanın kimya dersi notunu etkilemediği söyleyebiliriz.

2 numarada ise, yine kontrol grubunda fark olmaması beklediğimiz bir sonuçtur. Ancak deney gurubunda fark olması uygulamanın etkisi olduğunu gösterir. Yani kimya dersinde deney yapmanın kimya dersi notunu etkilediğini söyleyebiliriz.

3 numara problemli bir durumdur. Kontrol grubunda bir farklılaşma varken deney grubunda hiç olmaması tercih ettiğimiz bir sonuç değildir. Deney ve kontrol grupları iyi seçilmemiş olabilir. Bu durumda deneyi tekrarlayabiliriz.

4 numarada yine 1 numarada olduğu gibi bir değerlendirme yapabiliriz. Deney grubunda bir değişim olmakla beraber aynı değişim kontrol grubunda da olmuştur. Bu durumda meydana gelen değişiklik uygulanan yöntemden değil zaman içerisindeki normal bir değişim olabilir. Bu durumda son test sonuçları gruplar için bağımsız örneklem testleri ile analiz edebilir ve ek yorumlar yapabiliriz.

SPSS Ön Test-Son Test Nasıl Yapılır?

SPSS ön test-son test uygulaması oldukça kolaydır. Öncelikle verilerin SPSS’e girilmesi gerekir. Ardından verilerin normal dağılıma uygunluğu kontrol ederiz. Ayrıca hipotezimi de kurarız. Burada, şu hipotezi kurabiliriz;

H₀ : Kimya dersinde deney yapmanın öğrencilerin ders notlarına olumlu etkisi yoktur.

Ayrıca;

H₀ : Kontrol grubunda ön test-son test puanları arasında anlamlı fark yoktur.

Hipotezini de kurabiliriz.

Verilerimiz normal dağılım gösteriyor ise bağımlı gruplar t test, normal dağılmıyorsa wilcoxon testini kullanabiliriz. Bağımlı gruplar t testi için  Analyze>Compare Means> Paired-Samples T test altından seçebiliriz. Variable 1’e ön test, Variable 2’ye ise son test değişkenlerimizi sürükleriz ve ok diyerek testi yürütürüz. Resimdeki örnekte hem kontrol hem deney grubu ön test ve son test değişkenleri eklenmiştir.

Analiz sonucunda örnekte görüldüğü gibi kontrol grubu için p>0,05 olarak hesaplanmıştır. Bu durumda kontrol grubunda ön ve son test puanları arası anlamlı fark yoktur. Ancak deney grubunda p<0,05’dır. Bu durumda H₀: Kimya dersinde deney yapmanın öğrencilerin ders notlarına olumlu etkisi yoktur. Hipotezini reddederiz.

Yüksek lisans ve doktora tezlerinizde ön test-son test çalışmalarınızda yardıma ihtiyaç duyuyorsanız bize ulaşabilir ve destek alabilirsiniz.